Zumaiak XX. mendearekin batera ezagutu zuen turismoaren hasiera. Bisitariak udako hilabeteak herrian igarotzera etortzen ziren eta, hauen egonaldia interesgarriagoa bihurtzeko asmoarekin udalak zenbait ekitaldi antolatzen zituen. Testuinguru honetan azaldu ziren lehen zine emanaldiak Zumaian.

Amaitzear gauden 2015 honek urteurren berezia ekarri du Gipuzkoako Lurralde Historikoan eta bertako hamaika lekutan; izan ere, Probintziaren egituraketa politikoan hautsak harrotu zituen ekintza bat duela lau mende eman zen.

Getariak izan duen industria garrantzitsuena arrain kontserba izan da. Herri arrantzalea izanik, arraina kontserbatzeko teknikak aspaldidanik ezagutu eta erabili izan dira. XVI. eta XVII. mendeetan arrain gaziketa eta eskabetxea ekoizten zuten lantegiak baziren jadanik.

Aurreko Urriaren 15 eta 16an, UNED-ek Ferrolen duen egoitzak hainbat hitzaldi hartu zituen. “Fronteras de agua. Las ciudades portuarias y su universo cultural” izenburupean.

Iraila hilabete berezia izaten da kostako herrientzat. Lehen eta bigarren igandeak gorriz borobilduta egoten dira Euskal Herriko itsasertzeko egutegietan. Gehien bat arraun elkarteak dituzten herrietan. Hauek, oso ondo dakite igande horietan Donostiako Kontxako estropadarako zita dutela.

Abuztuan, beste zenbait ospakizunen artean Euskal Jai eguna izaten da Zumaian. Herri askotan ospatzen den eguna da honakoa, baina non du oinarria jai honek?

Ongi dakigu, bai. Hezkuntza edozein gizarteren euskarri nagusienetako bat da. Hezkuntzarik gabeko herria, atzera doan herria da. Hezkuntza abiapuntua da, baita haurren garapenean ere.

Gipuzkoako Estatistika sailak galdeketa bat bidali zuen 1863. urtean: Kaleetan izenak, etxeetan zenbakiak,... jarrita al daude? Zenbaki hauek korrelatiboak al dira? Herri sarreran izena jarri al da? nekazal auzoak zatitu al dira? Udal bulegoak prest daude aldaketa berriak jasotzeko?

Askotan beharrezkoa da. Laguntzen du terapia egiten. Laguntzen du eredu txarrak identifikatzen. Batzuetan, hutsune nabariak non dauden ozen esateak oihartzuna du. Hala gertatzen denean, lagun gehiagok begi bistakoa dena ikusten dutela konturatzeko balio du.

Uda garaia iristen denean, Zumaian Urolako itsasadarra zeharkatzen duen ontzi zerbitzua jartzen da martxan. Gehienek herrigunetik Santiago hondartzarako joan etorria egiteko baliatzen dute. Zerbitzu honek, ordea, Zumaiako historian sakontzen den sustrai luzea du.