Pasaiako Udal Arte Bilduma izan genuen hizpide Zabaldiya bildumaren 2. alean. Izan ere, ez dira gutxi hormetan zintzilik Pasaiako udal eraikinetan dauden margo lanak. Margo lan horiek ez dute batasun estilistikoa, ez eta formala. Ez dira eskola berekoak. Eta, noski, egile ugarirenak dira. Baina bilduma osatzen dute. Udalaren borondatez izan ziren erosiak.
Ongi
dakigu, bai. Hezkuntza edozein gizarteren euskarri nagusienetako bat
da. Hezkuntzarik gabeko herria, atzera doan herria da. Hezkuntza
abiapuntua da, baita haurren garapenean ere.
Gipuzkoako
Estatistika sailak galdeketa bat bidali zuen 1863. urtean: Kaleetan
izenak, etxeetan zenbakiak,... jarrita al daude? Zenbaki hauek
korrelatiboak al dira? Herri sarreran izena jarri al da? nekazal auzoak
zatitu al dira? Udal bulegoak prest daude aldaketa berriak jasotzeko?
Askotan
beharrezkoa da. Laguntzen du terapia egiten. Laguntzen du eredu txarrak
identifikatzen. Batzuetan, hutsune nabariak non dauden ozen esateak
oihartzuna du. Hala gertatzen denean, lagun gehiagok begi bistakoa dena
ikusten dutela konturatzeko balio du.
Ederki
gogoratzen ditut jai egun haiek, hura zen hura festa giroa gure
lagunartekoa. Salbatore jaietan ohitura zen bezela herriko kale eta
balkoiak gogoz apainduak agertzen ziren nolanahiko egunak ez zirela
jakinaraziz.
Uda
garaia iristen denean, Zumaian Urolako itsasadarra zeharkatzen duen
ontzi zerbitzua jartzen da martxan. Gehienek herrigunetik Santiago
hondartzarako joan etorria egiteko baliatzen dute. Zerbitzu honek,
ordea, Zumaiako historian sakontzen den sustrai luzea du.
Villabonako
jaiek badituzte hainbat jarduera urtero-urtero errepikatzen direnak.
Hauetako batzuek urteetan zehar ohitura bihurtu direnez Santioak ez
lirateke izango hauek antolatu gabe. Baina guztietan aintzindariena,
musikarekin batera noski, zezenen inguruko tradizioa da.
Askotan entzuten dugu gaur egun udal tasa edo zerga bitxi bat jartzeko asmoa duela hemengo edo hango Udalak, eta gure jarrera beti izaten da berdina: hauek beti gauza geroz eta arraroagoak asmatzen!, ez dut inoiz horrelakorik ikusi.
Maiatzaren
bukaeran Zumaiako Kanpina zabaldu zen. Herriak kanpoko bisitariei
eskaintzen dien turismora zuzendutako instalakuntza berriena da hau.
Zumaiak bisitari ugari jasotzen ditu, batez ere udan. Hala ere, azken
urte hauetan, bisitari kopuruak etengabe gora egin du eta urte osoan
zehar turistak jasotzen dituen kostaldeko herri bihurtu da.
Getaria,
hiribildu harresitua izan zen. Erdi Aroko harresia lehenik eta baluarte
modernoa ondoren. Harresiak babeserako elementu garrantzitsua izan dira
historian zehar; kanpoko erasoak saihesteko modurik egokiena. Getariako
orografiak babesgune naturala eskaini arren, kostako eta lurreko hegalak izan
ziren gehien sendotu zirenak.
