Industria Iraultza eta mekanizazioaren pixkanakako aplikazioarekin lan-harremanen kontzeptu berri bat sortuz joan zen. Instituzio eta erakunde ezberdinen gai sozialekiko kezka edo ardura geroz eta handiagoa bihurtu zen, langile mugimenduaren bultzadaren ondorioz hein handi batean.
XIX. mende amaieratik aurrera gai sozialei loturiko legeak ugarituz joan ziren europar lurralde osoan zehar, baita Euskal Herrian ere. Hala ere, euskal lurraldeetan hauen ezarpena oso geldoa izan zen, batez ere 1919 urtera arte. 1908an eratutako “Instituto Nacional de Previsión” izenekoaren eskutik aurrerapauso nabarmenagoak ematen hasi ziren eta 1919tik aurrera Derrigorrezko Aseguru Sozialen sistema aplikatzeko lehen pausoak ematen hasi ziren, gastu sozialaren hazkundea eraginez. 1919 eta 1935 urteen artean lau derrigorrezko aseguru garrantzitsuenak aplikatzeko legeak atera ziren argitara, ezarpen erritmo oso ezberdinekin: Derrigorrezko Langile Erretiroa (1919), Derrigorrezko Amatasun Asegurua (1922), Derrigorrezko Lanuzte Asegurua (1931) eta Derrigorrezko Istripu Asegurua (1932).
Getariaren kasuan lehenengo eta azkeneko aseguruen aipamen zehatzak ditugu udalbatzarretako aktetan. Lehenengo asegurua diogunean, Derrigorrezko Langile Erretiroaz ari gara. Aseguru honen hartzaileak 16 eta 65 urte artean eta urtean 4000 pezeta baina gutxiago jasotzen zituzten soldatapeko langileak ziren. Legea, ofizialki, 1919an argitara atera arren, Getariako udalbatzarretako aktetan ez da 1921eko urriaren 20 arte inongo aipamenik egongo. Bertan Probintziako Aurrezki Kutxako ikuskatzailearen komunikazio bat irakurtzen da, non udala, urtean 4000 pezeta baina gutxiago jasotzen duten bere langile guztiak Derrigorrezko Langile Erretiro aseguruan izen ematera behartzen duen. 1921eko azaroaren 5eko udalbatzarreko aktan aldiz, hartzaileak zeintzuk ziren zehazten zuen Probintziako Aurrezki Kutxaren zirkular bat irakurri zela aipatzen da.
Derrigorrezko Istripu Aseguruen legea, ofizialki, 1932an argitara atera zen, eta Getariako udalbatzarrean 1933ko apirilaren 6an aipatzen da lehen aldiz. Bertan Derrigorrezko Aseguru Sozialen ikuskatzailearen komunikazio bat irakurri ondoren, aipaturiko aseguruaren aplikazioa beste udaletan nola egin zuten informatzea adostu zuten. 1933ko ekainaren 1eko udalbatzarrean udal langileak aseguratzea adosten da “en las condiciones más ventajosas, incluso personal de obras como obreros eventuales”.
Xabier Etxeberria
Irudia: Derrigorrezko Langile Erretiroaren hartzaileak zehazten dituen pasartea (1921-11-5). Iturria: Getariako artxiboa
- Log in to post comments